Bài 1 Sinh học lớp 9 là bài học đầu tiên trong chương trình Sinh học lớp 9, mở ra một chương mới về di truyền và biến dị. Bài học này cung cấp kiến thức nền tảng về các khái niệm cơ bản như di truyền, biến dị, đặc điểm di truyền, tính trạng, kiểu hình, gen, ADN. Nắm vững kiến thức bài 1 sẽ giúp các em học sinh dễ dàng tiếp thu những kiến thức phức tạp hơn ở các bài học tiếp theo.
Di truyền là gì? Biến dị là gì?
Di truyền là hiện tượng truyền đạt các đặc điểm của bố mẹ, tổ tiên cho con cháu. Hiện tượng di truyền được thể hiện rõ nét qua các thế hệ. Ví dụ, con người sinh ra có những đặc điểm giống bố mẹ như màu da, màu tóc, màu mắt,… Hay ở thực vật, cây con sinh ra sẽ có những đặc điểm giống cây mẹ như hình dạng lá, màu sắc hoa, …
Biến dị là hiện tượng con cái sinh ra khác với bố mẹ, tổ tiên ở một số chi tiết. Ví dụ, cùng là con trong một gia đình nhưng mỗi người con lại có những đặc điểm khác nhau như chiều cao, cân nặng, tính cách,… Hay ở thực vật, cùng là một giống xoài nhưng mỗi cây xoài lại có hình dạng quả, màu sắc quả, … khác nhau.
Sự di truyền và biến dị là cơ sở của sự đa dạng sinh học. Nhờ có di truyền mà các giống loài sinh vật được duy trì và tồn tại. Nhờ có biến dị mà các giống loài sinh vật có thể thích nghi với sự thay đổi của môi trường.
Thế nào là đặc điểm di truyền? Thế nào là tính trạng?
Đặc điểm di truyền là những đặc điểm của sinh vật được di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Ví dụ, màu da, màu tóc, màu mắt, hình dạng mũi, … là những đặc điểm di truyền ở người. Hay ở thực vật, hình dạng lá, màu sắc hoa, … là những đặc điểm di truyền.
Tính trạng là những biểu hiện cụ thể của đặc điểm di truyền trên cơ thể sinh vật. Ví dụ, đặc điểm di truyền về màu da có thể biểu hiện thành các tính trạng như da trắng, da vàng, da đen,… Hay đặc điểm di truyền về hình dạng quả cà chua có thể biểu hiện thành các tính trạng như quả tròn, quả bầu dục, quả lê,…
Mỗi đặc điểm di truyền có thể biểu hiện thành nhiều tính trạng khác nhau. Tính trạng nào biểu hiện phụ thuộc vào kiểu gen của sinh vật và tác động của môi trường.
Minh họa về đặc điểm di truyền và tính trạng
Thế nào là kiểu hình? Mối quan hệ giữa kiểu hình và kiểu gen
Kiểu hình là tổ hợp toàn bộ các tính trạng của một cá thể. Ví dụ, một người có kiểu hình là da vàng, tóc đen, mắt đen, mũi tẹt,… Hay một cây lúa có kiểu hình là thân cao, hạt gạo dài, chín sớm,…
Kiểu hình là kết quả của sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường. Kiểu gen quy định tiềm năng di truyền của sinh vật, còn môi trường tác động lên sự biểu hiện của kiểu gen.
Ví dụ, một người có kiểu gen quy định tiềm năng phát triển chiều cao tối đa là 1m70. Tuy nhiên, nếu người đó được nuôi dưỡng trong môi trường tốt, đầy đủ dinh dưỡng thì chiều cao thực tế có thể đạt 1m70 hoặc hơn. Ngược lại, nếu người đó sống trong môi trường thiếu thốn, dinh dưỡng kém thì chiều cao thực tế có thể thấp hơn 1m70.
Như vậy, cùng một kiểu gen nhưng sống trong các môi trường khác nhau sẽ cho các kiểu hình khác nhau.
Gen là gì? Vai trò của gen trong di truyền
Gen là đơn vị vật chất di truyền nằm trên nhiễm sắc thể, mang thông tin quy định một loại protein nhất định. Protein tham gia vào cấu trúc và hoạt động của tế bào, từ đó quy định các đặc điểm của sinh vật.
Gen là nhân tố di truyền có tính đặc trưng và ổn định, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Gen quy định các đặc điểm di truyền của sinh vật.
ADN là gì? Mối quan hệ giữa ADN, gen và tính trạng
ADN (Axit Deoxyribonucleic) là vật chất di truyền ở cấp độ phân tử. ADN cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, gồm nhiều đơn phân là các nucleotide liên kết với nhau. Mỗi nucleotide gồm 3 thành phần:
- Đường deoxyribose (C5H10O4)
- Axit phosphoric (H3PO4)
- Bazơ nitơ: Adenine (A), Thymine (T), Guanine (G), Cytosine (C)
ADN mang thông tin di truyền của sinh vật. ADN quy định cấu trúc và hoạt động của tế bào, từ đó quy định các đặc điểm của sinh vật.
Mối quan hệ giữa ADN, gen và tính trạng: ADN chứa gen, gen quy định tính trạng. Gen là một đoạn ADN mang thông tin quy định cấu trúc của một loại protein nhất định. Protein tham gia vào cấu trúc và hoạt động của tế bào, từ đó quy định các đặc điểm của sinh vật, được biểu hiện thành tính trạng.
Sơ đồ minh họa mối quan hệ giữa ADN, gen và tính trạng
Kết luận
Bài 1 Sinh học 9 là bài học quan trọng, cung cấp kiến thức nền tảng về di truyền và biến dị. Việc nắm vững các khái niệm về di truyền, biến dị, đặc điểm di truyền, tính trạng, kiểu hình, gen, ADN sẽ giúp các em học sinh hiểu rõ hơn về bản chất của sự sống và ứng dụng kiến thức vào thực tiễn.
FAQs về bài 1 Sinh 9
1. Vì sao con cái sinh ra thường giống bố mẹ?
Con cái sinh ra thường giống bố mẹ là do con cái được thừa hưởng gen từ bố mẹ. Gen mang thông tin di truyền quy định các đặc điểm của sinh vật.
2. Vì sao con cái sinh ra không hoàn toàn giống bố mẹ?
Con cái sinh ra không hoàn toàn giống bố mẹ là do:
- Con cái nhận được sự kết hợp ngẫu nhiên giữa các gen của bố và mẹ.
- Xảy ra hiện tượng đột biến gen, tạo ra các gen mới khác với gen ban đầu.
- Môi trường tác động lên sự biểu hiện của gen, dẫn đến sự khác biệt về kiểu hình.
3. Mối quan hệ giữa gen và ADN là gì?
Gen là một đoạn ADN mang thông tin quy định cấu trúc của một loại protein nhất định.
Bạn có muốn tìm hiểu thêm về:
- 577 câu trắc nghiệm giải phẫu
- bài 1 trang 30 sgk giải tích 12
- bài tập có lời giải phần sinh học tế bào
Hãy liên hệ Số Điện Thoại: 02033846993, Email: [email protected] Hoặc đến địa chỉ: X2FW+GGM, Cái Lân, Bãi Cháy, Hạ Long, Quảng Ninh, Việt Nam. Chúng tôi có đội ngũ chăm sóc khách hàng 24/7.